Đề xuất Quốc hội cấm thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Chiều 29/10, Bộ Y tế tổ chức Hội thảo công bố tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tham dự có đại diện Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam.
Nhiều học sinh nguy kịch tính mạng vì thuốc lá điện tử
Chia sẻ tại Hội thảo, Thượng tá Nguyễn Duy Trung, Phó trưởng Phòng 5, Cục Phòng, chống tội phạm về ma tuý, Bộ Công an cho biết, năm 2022, Công an cả nước phát hiện, xử lý 178 vụ/215 đối tượng liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (trong đó khởi tố do phạm tội về ma tuý 43 vụ/71 đối tượng; khởi tố về tội buôn lậu 1 vụ/1 đối tượng; xử lý hành chính về hành vi kinh doanh hàng hoá không có nguồn gốc xuất xứ 105 vụ/104 đối tượng).
Năm 2023, Công an cả nước phát hiện, xử lý 439 vụ/516 đối tượng liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (trong đó khởi tố do phạm tội về ma tuý 86 vụ/155 đối tượng, khởi tố về tội buôn lậu 1 vụ/1 đối tượng, khởi tố về tội sản xuất, kinh doanh hàng giả 1 vụ/1 đối tượng, còn lại là xử  lý hành chính về hành vi kinh doanh hàng hoá không có nguồn gốc xuất xứ).
6 tháng đầu năm 2024, liên quan đến thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy, Công an cả nước phát hiện, bắt giữ, khởi tố 35 vụ/83 bị can; xử lý 24 vụ, 31 đối tượng liên quan đến mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy. Thuốc lá thế hệ mới không chỉ được nhập lậu vào Việt Nam, mà đã xuất hiện các các doanh nghiệp nhập linh kiện, tinh dầu và tổ chức gia công, sản xuất tại Việt Nam với số lượng lớn.
Thông tin về thủ đoạn tiêm ma tuý vào thuốc lá điện tử, Thượng tá Trung cho hay, trước đây, thuốc lá điện tử có chứa ma túy chủ yếu được sản xuất ở nước ngoài và nhập lậu vào Việt Nam tiêu thụ, số lượng không lớn, phần lớn qua đường xách tay. Thời gian gần đây, các đối tượng nhập lậu các bộ phận sản phẩm, nhập lậu chất ma túy sau đó tổ chức pha chế, sản xuất thuốc lá điện tử có chứa chất ma túy và rao bán tại thị trường Việt Nam với số lượng rất lớn.
Ngoài ra, lực lượng Công an toàn quốc cũng đã khám phá ra nhiều vụ việc sản xuất, mua bán cốt CBD (có chứa cần sa tổng hợp) để bơm, tiêm vào thuốc lá điện tử.
Điển hình là Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý phát hiện, triệt xóa kho sản xuất thuốc lá điện tử có tẩm chất ma túy với số lượng lớn ở quận Hoàng Mai (Hà Nội) do Lê Anh Thơ cầm đầu vào tháng 9/2023.
Trước diễn biến phức tạp của tình trạng mua bán, sử dụng ma túy "núp bóng” thuốc lá điện tử, năm 2023, Bộ Công an có công văn báo cáo đồng chí Phó Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Uỷ ban quốc gia phòng chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm về tình hình ma túy "núp bóng” và đề xuất chỉ đạo các bộ, ngành có liên quan và địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, tiến hành các biện pháp quản lý, kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về thuốc lá điện tử, hàng hóa, thực phẩm, đồ uống có chất cấm, không có nguồn gốc xuất xứ…
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đã xây dựng thành chuyên đề, ban hành nhiều công văn để thông báo các sản phẩm mới, phương thức, thủ đoạn hoạt động và chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương tập trung công tác tuyên truyền, chủ động phòng ngừa, đấu tranh quyết liệt với ma túy "núp bóng” và bước đầu đã đạt được một số kết quả tích cực. Trong đó, trọng tâm là kế hoạch về việc triển khai các biện pháp giải quyết tình trạng mua bán trái phép chất ma túy dạng "núp bóng” thực phẩm, đồ uống, thuốc lá điện tử và các hành vi vi phạm liên quan đến "bóng cười”.
Tại hội nghị, ông Nguyễn Huy Nho, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục thể chất, Bộ GD&ĐT cũng nêu thực trạng về tình hình sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong học sinh, sinh viên gia tăng mạnh trong những năm gần đây. Bộ GD&ĐT đã tổ chức khảo sát thực trạng sử dụng thuốc lá mới trong học sinh (năm 2029, 2021 và 2023) vào nhóm 13-17 tuổi, cho thấy tình trạng học sinh sử dụng thuốc lá mới tăng nhanh chóng theo các năm. Nếu như năm 2019, tỷ lệ học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là 2,6%, thì năm 2023 đã tăng lên 8%.
"Chúng tôi rất lo ngại khi học sinh sử dụng thuốc lá điện tử bởi nó không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ thể chất của học sinh, mà nó còn ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ tâm thần của các em. Tình trạng pha trộn ma tuý với sản phẩm thuốc lá mới liên quan đến lối sống nếu các em nghiện sản phẩm thuốc lá mới. Từ đó, các em có biểu hiện hành vi lệch chuẩn như nói dối, trộm cắp vặt…Ngành Giáo dục rất quan tâm đến vấn đề này", ông Nho bày tỏ. 
TS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) đưa ra con số và bằng chứng nhiều học sinh, sinh viên phải nhập viện trong tình trạng ngộ độc thuốc lá điện tử chứa ma tuý, trong đó nhiều em nguy kịch tính mạng, phải thở máy, tổn thương não, tim nghiêm trọng.

Các đại biểu tham dự Hội thảo. 

Cần phải cấm để cứu thế hệ trẻ 
Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, sau hơn 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tỷ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành Việt Nam có giảm nhưng khá chậm, với tỷ lệ chung ở hai giới là 20,48%, tỷ lệ hút thuốc lá nam giới ở trưởng thành là 41,1%. Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc cao nhất thế giới.
Bên cạnh đó, hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ 2 gây tử vong và bệnh tật. Ước tính năm 2022, thiệt hại về y tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động (bao gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm từ hút thuốc lá) chiếm tới 1,14% GDP, tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng. Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế do thuốc lá mang lại.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, trong những năm gần đây, trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm thuốc lá mớ, mặc dù chưa được phép nhập khẩu, quảng cáo, sử dụng và mua bán, nhưng tại Việt Nam, tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này đang có sự gia tăng nhanh chóng thời gian qua, đặc biệt là học sinh THCS, THPT ở khu vực thành thị.
"Các cơ quan chức năng đã cảnh báo về tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để lưu hành, sử dụng ma tuý trái phép. Các bệnh viện đã ghi nhận tình trạng nhập viện có liên quan đến thuốc lá điện tử, trong đó có ngộ độc ma tuý tổng hợp có trong thuốc lá. WHO cảnh báo rằng, tất cả thuốc lá mới đều độc hại, có chứa nhiều độc tố khác nhau gây bệnh ung thư, tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính… Do vậy, sự xuất hiện thêm người sử dụng thuốc lá mới làm tăng nguy cơ sử dụng các chất ma tuý và các chất gây nghiện khác, gây ra gánh nặng bệnh tật và gây ảnh hưởng trầm trọng thêm các vấn đề của y tế công cộng, ANTT và môi trường”, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.
Việt Nam đã ký tham gia cam kết khung về kiểm soát thuốc lá của WHO. Trong khuôn khổ công ước đã kêu gọi các bên tiến hành kiểm soát để ngăn ngừa và khuyến khích cai nghiện và giảm sử dụng thuốc lá dưới mọi hình thức.
"Từ thực tế nói trên đặt ra yêu cầu Việt Nam cần có hành động mạnh mẽ ngăn chặn thuốc lá mới. Trước mắt là đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá mới”, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.
Bộ Y tế đang xây dựng hồ sơ sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Đồng thời thực hiện kết luận của Ủy ban Xã hội của Quốc hội tại phiên giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc là nung nóng, trong đó giao cho Bộ Y tế trong năm 2024 chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.
Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho hay, Bộ Y tế đã giao Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, kết hợp với Viện Chiến lược và chính sách Y tế, Vụ Pháp chế, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá nghiên cứu, tập hợp và phân tích các báo cáo trong nước và quốc tế về tác hại của thuốc lá mới, qua đó đề xuất các biện pháp ngăn chặn.
"Bộ Y tế chính thức công bố tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thông qua kết quả nghiên cứu nói trên đến các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương trên cả nước. Đồng thời đề nghị các bộ, ngành tuyên truyền sâu rộng tác hại của thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đến người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, góp phần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại và sự cần thiết ngăn chặn các sản phẩm này”, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.
Các ý kiến của báo cáo viên và đại biểu tham dự hội thảo đều đồng ý với quan điểm của Bộ Y tế đề xuất Quốc hội cấm sản xuất, phân phối, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Về phía Bộ Công an, Thượng tá Nguyễn Duy Trung cho biết, từ kết quả đấu tranh với tội phạm về ma túy "núp bóng” thuốc lá điện tử và tham gia một số cuộc họp, hội thảo do các ủy ban của Quốc hội, Bộ Y tế tổ chức, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy nhận thấy cần sớm hoàn thiện chính sách pháp luật về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, trong đó đề xuất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Bộ Y tế là hợp lý.  
Đại diện Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy đề xuất, giao Bộ Y tế chủ trì tham mưu cho Chính phủ sớm trình Quốc hội ban hành các quy định quản lý chặt chẽ mặt hàng thuốc lá thế hệ mới; đề xuất Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế, Bộ GD& ĐT, Đoàn Thanh niên và các bộ, ngành, địa phương tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về tác hại thuốc lá thế hệ mới, thuốc lá điện tử...
(Theo CAND)