Tổng thống Nga Vladimir Putin (Ảnh: Reuters).

Lằn ranh đỏ mới

Tổng thống Nga Vladimir Putin trong tuần này cho biết, các nguyên tắc cơ bản về răn đe hạt nhân của Nga cần phải được điều chỉnh để phù hợp với thực tế hiện tại.

Chủ nhân Điện Kremlin chỉ ra, tình hình quân sự và chính trị hiện nay đang thay đổi mạnh mẽ và Moscow phải tính đến điều này, bao gồm cả sự xuất hiện của các mối đe dọa và rủi ro quân sự mới.

Một số nhà phân tích cho rằng, tuyên bố của ông Putin về điều chỉnh học thuyết hạt nhân có thể cho thấy Nga đang vẽ lại lằn ranh đỏ trong chính sách răn đe hạt nhân.

Ông Putin nhấn mạnh, Moscow có thể đáp trả hạt nhân với một cuộc tấn công thông thường xuyên biên giới lớn có sự tham gia của máy bay, tên lửa hoặc máy bay không người lái. Một cường quốc hạt nhân đối thủ hỗ trợ quốc gia khác tấn công Nga cũng sẽ bị coi là một bên tham gia cuộc tấn công đó.

Nói như vậy, việc phương Tây cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga bằng các tên lửa tầm xa mà họ viện trợ như ATACMS của Mỹ và Storm Shadows của Anh sẽ bị coi là thuộc diện áp dụng quy tắc răn đe hạt nhân của Nga.

"Đó là một thông điệp rất rõ ràng: Đừng nhầm lẫn, tất cả những điều này có thể đồng nghĩa với chiến tranh hạt nhân", Nikolai Sokov, một cựu nhà ngoại giao Liên Xô và Nga, cho biết.

Igor Korotchenko, một nhà phân tích quân sự Nga thường xuất hiện trên truyền hình quốc gia, cho biết những thay đổi này là cần thiết vì phương Tây đã phớt lờ hàng loạt tín hiệu cảnh báo trước đó về các hành động leo thang hơn nữa của họ. Một trong những tín hiệu đó là cuộc tập trận vũ khí hạt nhân chiến thuật của Nga vào mùa hè.

Cuộc tập trận hạt nhân chiến thuật của Nga được tiến hành theo 3 giai đoạn. Tuy nhiên, phương Tây dường như đã phớt lờ, buộc Nga phải đưa ra tín hiệu mạnh mẽ hơn.

"Chúng tôi thấy rằng các đối thủ phương Tây không còn tôn trọng bất kỳ lằn ranh đỏ nào nữa, họ nghĩ bất kỳ hành động nào nhằm trang bị vũ khí cho Ukraine và các cuộc tấn công do phương Tây hỗ trợ nhằm vào các cơ sở nằm sâu trong lãnh thổ Nga sẽ không bị đáp trả bằng hạt nhân", ông Korotchenko nói với nhật báo Izvestia.

Ông Vladimir Avatkov, một quan chức Nga, cho biết việc công bố những thay đổi trong học thuyết đã cho phép Moscow đi trước bất kỳ quyết định nào của phương Tây về trang bị tên lửa tầm xa cho Ukraine.

Bahram Ghiassee, một nhà phân tích hạt nhân có trụ sở tại London tại tổ chức tư vấn Henry Jackson Society, đặc biệt lưu ý thời điểm ông Putin đề cập đến sửa đổi hạt nhân trùng với thời điểm Ukraine vận động phương Tây cung cấp tên lửa tầm xa và cho phép Ukraine tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

"Ông Putin nói: Hãy dừng lại ở đây", ông Ghiassee bình luận.

Trong khi đó, một số nhà phân tích và chính trị gia ở phương Tây đặt ra câu hỏi liệu răn đe của Nga là thật hay chỉ là đòn gió?

Andreas Umland, một nhà phân tích tại Viện Quan hệ Quốc tế Thụy Điển, đánh giá đây chỉ là một đòn tâm lý. "Nó được thiết kế để nắn gân các nhà lãnh đạo và cử tri ở các nước ủng hộ Ukraine", ông nhận định.

Trong khi đó, Fabian Hoffmann, nghiên cứu sinh tiến sĩ và chuyên gia quốc phòng ở Oslo, cho rằng không nên đánh giá thấp cảnh báo của Nga, nhưng cũng không nên phản ứng thái quá.

"Việc sử dụng hạt nhân của Nga chưa xảy ra. Chỉ nên lo ngại khi có những tín hiệu Nga thực sự chuẩn bị làm điều đó", ông viết.

Theo ông Hoffmann, các bước tiếp theo của Nga có thể là di chuyển các đầu đạn khỏi kho lưu trữ và gắn vào các bệ phóng di động để thực hiện một cuộc tấn công chiến thuật, trước khi bắt đầu sử dụng hạt nhân quy mô lớn bằng cách chuẩn bị sẵn sàng các hầm chứa và đặt máy bay ném bom trong tình trạng báo động. Ông lưu ý, các cơ quan tình báo của Mỹ có thể phát hiện những động thái đó nếu chúng thực sự xảy ra.

Cách Nga có thể đáp trả

Một tổ hợp tên lửa liên lục địa Yars của Nga (Ảnh: Reuters).

Đến nay, phương Tây đã nhiều lần vượt qua lằn ranh đỏ của Nga trong cuộc xung đột Ukraine. Chỉ còn 2 lằn ranh đỏ nữa mà phương Tây chưa chạm đến là: đưa quân vào Ukraine và cho phép Kiev tấn công vào sâu lãnh thổ Nga.

Nếu phương Tây tiếp tục vượt những lằn ranh đỏ này, Moscow có thể sẽ không còn nhắm mắt làm ngơ.

Sergei Markov, cựu cố vấn của Điện Kremlin, cho biết những điều chỉnh học thuyết hạt nhân sẽ mở ra cơ hội cho Nga sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật trên chiến trường trong một số tình huống nhất định, cụ thể là chống lại Ukraine.

"Ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân đã được hạ xuống. Giờ đây, Nga sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân dễ dàng hơn. Lý do thay đổi học thuyết hạt nhân là mối đe dọa leo thang toàn diện của phương Tây. Phương Tây chắc chắn rằng Nga sẽ không sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật trước", ông Markov viết trên trang cá nhân.

Ông Markov dự đoán, Nga có thể sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật chống lại Ukraine hoặc các căn cứ không quân ở Romania hoặc Ba Lan nếu máy bay chiến đấu của Ukraine xuất kích từ đó và nếu Kiev, với sự hỗ trợ bởi vệ tinh của Mỹ hoặc Anh, sử dụng máy bay chiến đấu để tấn công chính Moscow hoặc các khu vực ở miền Trung nước Nga.

Robert David English, Phó Giáo sư về chính sách đối ngoại quốc tế và phân tích quốc phòng tại Đại học Nam California, cũng nêu ra một số kịch bản đáp trả của Nga nếu phương Tây cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine.

"Nga có thể đáp trả theo nhiều cách, từ tấn công vào các mục tiêu của Ukraine đến phá hủy vệ tinh hoặc hệ thống thông tin liên lạc dưới nước của phương Tây", ông English nhận định.

Tuy nhiên, ông cho rằng ít có khả năng phương Tây cho phép Ukraine dùng vũ khí viện trợ tấn công vào sâu đất Nga, ít nhất trong tương lai gần.

Vì vậy, trước mắt, Nga sẽ tập trung tìm cách làm suy yếu sự ủng hộ của phương Tây dành cho Ukraine và răn đe bằng những lằn ranh đỏ.

Theo Reuters, Al Jazeera, Newsweek